Tràn khí màng phổi - Biến chứng nguy hiểm của các bệnh lý hô hấp!

1. Tràn khí màng phổi là gì?

Tràn khí màng phổi là tình trạng khí xuất hiện đột ngột trong khoang màng phổi do những thương tổn bệnh lý của phổi màng phổi gọi là tràn khí màng phổi tự phát hoặc do biến chứng của bơm khí nhân tạo gây ra. Tràn khí màng phổi tự phát là một hội chứng do nhiều nguyên nhân gây nên.

Tràn khí màng phổi thường xảy ra tại các bệnh viện phổi hoặc lao, tỷ lệ mắc hội chứng này khoảng 1/215000 – 1/67000 tùy vào từng khu vực. Tràn khí màng phổi thường gặp ở người trẻ tuổi 20 -30 tuổi, tỷ lệ nam nhiều hơn nữ, tỷ lệ tràn khí màng phổi tái phát cũng chiếm đến 28%. Có khoảng 40% tràn khí màng phổi do lao, 20% do các bệnh về nhiễm trùng phổi và 40 % còn lại không rõ nguyên nhân.

X quang tràn khí màng phổi

Phân loại tràn khí màng phổi:

• Theo vị trí: có thể là tràn khí màng phổi khu trú có van hay tự do
• Theo nguyên nhân: Tràn khí màng phổi áp lực do chấn thương va đập, tràn khí màng phổi tự phát, thứ phát hay do tai biến điều trị…

2. Cơ chế của hội chứng tràn khí màng phổi

Bình thường áp lực trong khoang màng phổi là âm, thông thường không khí lọt vào màng phổi khi thở vào và đi ra ở kì thở ra. Nếu khi thở ra mà không khí không thoát ra được thì gọi là tràn khí màng phổi có van do hình thành van một chiều làm áp lực khoang màng phổi tăng dần kéo không khí vào trong khoang.

Hoặc khi có những tổn thương, yếu tố tác động làm rách nhu mô phổi và khí trong phổi tràn vào khoang màng phổi gây xẹp phổi, ảnh hưởng đến hô hấp nghiêm trọng. Cơ chế gây rách nhu mô phổi bao gồm các yếu tố:

• Thành phế nang bị teo
• Phế nang bị co kéo do tổ chức xơ sẹo
• Các dây chằng dính vào màng phổi co kéo các vùng tổ chức phổi bị xơ hóa

Hội chứng 3 giảm trong tràn khí màng phổi được nói đến khi khám lâm sàng trên bệnh nhân với biểu hiệu giảm rung thanh, gõ đục và rì rào giảm. Đây là biểu hiện lâm sàng tương đối điển hình để chẩn đoán những trường hợp bị tràn khí màng phổi và được thực hiện bởi các các bác sỹ có chuyên môn nghe và gõ thành ngực.

3. Nguyên nhân gây tràn khí màng phổi

Như đã nói ở trên nguyên nhân chính gây nên hội chứng tràn khí màng phổi chủ yếu do các bệnh lý về phổi, phế quản gây nên hoặc do những chấn thương bên ngoài tác động đến phổi. Sau đây chúng ta cùng tìm hiểu những nguyên nhân cụ thế hay gặp nhất ở bệnh nhân bị tràn khí màng phổi:

3.1. Bệnh lý tắc nghẽn đường dẫn khí

- Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD):

• Tràn khí màng phổi xảy ra trên những bệnh nhân mắc phổi tắc nghẽn mạn tính là tràn khí màng phổi thứ phát.
• Đây là nguyên nhân thường gặp của biến chứng này. Bởi trong bệnh cảnh COPD, các phế nang bị xơ hóa, mất tính đàn hồi, không co giãn được nữa khiến khí bị kẹt lại đây, đến khí đầy khí dẫn đến vỡ bóng khí và không khí tràn vào khoang màng phổi gây nên biến chứng tràn khí màng phổi.

Rùng mình với 5 biến chứng của COPD - Bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính!

COPD gây tràn khí màng phổi 

- Hen phế quản, hen suyễn:

• Thường tràn khí màng phổi là biến chứng trong những cơn hen nặng, cấp tính làm làm tăng nặng tình trạng khó thở, tử vong ở bệnh nhân hen suyễn lâu năm. Tràn khí màng phổi thường gặp ở 5% bệnh nhân hen suyễn mạn tính lớn hơn 30 tuổi.
• Do các phế ở bệnh nhân hen bị giãn rộng, mạch máu thưa thớt, nuôi dưỡng kém, áp lực trong khoang phế nang tăng. Khi ho mạnh hay trong cơn hen cấp tính các phế nang phải làm việc gắng sức dẫn đến nguy cơ thanh phế nang dễ bị bục và gây tràn khí màng phổi. Những bệnh nhân hen phế quản cấp có biến chứng tràn khí màng phổi 2 bên rất dễ bị đột tử.

>>> Xem thêm:

10 biến chứng hen phế quản quá đáng sợ nhưng có thể phòng ngừa!

3.2. Bệnh phổi viêm mủ

- Giãn phế quản: Đây cũng là bệnh lý mạn tính và là biến chứng của những bệnh lý như hen suyễn, COPD gây giãn các bóng khí phế quản và gây tràn khí vào khoang màng phổi.

- Xơ nang: Bệnh lý xơ nang là bệnh rối loạn di truyền nguy hiểm, tỷ lệ tử vong rất cao và hiếm người sống trên 35 tuổi gây nên những bệnh lý COPD, viêm phế quản mạn tính, giãn phế quản.. Cơ chế nhiễm trùng và xơ hóa phổi là nguy cơ dẫn đến biến chứng tràn khí màng phổi ở những bệnh nhân này.

3.3. Ung thư phổi và các ung thư di căn phổi

Ung thư phổi và di căn ung thư đến phổi gây nên tràn khí màng phổi bất cứ lúc nào khi khối u phát triền và xâm lân vào nu mô phổi.

3.4. Bệnh lý nhiễm trùng phổi

- Do lao: Lao phổi phát triển thành các ổ lao, hang lao ăn vào nhu mô, màng phổi gây tràn dịch, tràn khí màng phổi

- Không do lao: Có thể do các ổ nhiễm trùng khác trong bệnh viêm phổi như vi khuẩn, vi rút gây tổn thương nhu mô phổi không được điều trị kịp thời dẫn đến hậu quả tràn khí màng vào khoang màng phổi

3.5. Một số nguyên nhân khác

- Tràn khí màng phổi do tai biến điều trị: Nguyên nhân hay gặp nhất do đặt ống thông tĩnh mạch trung tâm, sinh thiết phổi, chọc hút dịch màng phổi.

- Tràn khí màng phổi do chấn thương làm gãy xương sườn, rách lá phổi làm không khí tràn vào khoang màng phổi.

4. Dấu hiệu tràn khí màng phổi

Dấu hiệu của tràn khí màng phổi ban đầu chỉ đau tức ngực, khó thở nhẹ như những bệnh cản phổi bình thường sau đó khi phổi bị xẹp dần do khí tràn vào nhiều sẽ gây khó thở tăng dần, đau ngực dữ dội,  suy hô hấp, trụy tim mạch và tử vong.

Khi thấy bệnh nhân có biểu hiệu sau nhất là những bệnh nhân có các bệnh lý nền như COPD, hen suyên, xơ nang…thì cần lập tức đưa bệnh nhân tới bệnh viện:

• Đau ngực đột ngột, dữ dội như dao đâm.
• Khó thở tăng dần, dùng thuốc giãn phế quản không thấy đỡ
• Da tím tái, toát mồ hôi, tụt huyết áp, rối loạn ý thức.

Tràn khí màng phổi gây đau ngực dữ dội

Khi đến bệnh viện các bác sĩ sẽ thăm khám lâm sàng phát hiện hội chứng 3 giảm và chẩn đoán cận lâm sàng chụp x quang phổi để phát hiện tràn khí màng phổi.

5. Bệnh tràn khí màng phổi có nguy hiểm không?

Biến chứng hay gặp sau khi bị tràn khí màng phổi:

• Tràn máu, tràn dịch màng phổi.
• Nhiễm trùng màng phổi.
• Suy tim phải, suy hô hấp.
• Tràn khí màng phổi tái phát sau 2 đến 5 năm.

Tràn khí màng phổi là biến chứng cần được cấp cứu nếu không sẽ nguy hiểm đến tính mạng. Vì thế đây là hội chứng vô cùng nguy hiểm cần được phát hiện và cấp cứu kịp thời.

6. Xử trí tràn khí màng phổi

Sau đây là một số biện pháp xử lý khi bị tràn khí màng phổi bạn có thể tham khảo, tuy nhiên cần có sự tư vấn của bác sĩ chuyên môn không nên tự ý can thiệp:

• Tràn khí màng phổi ở mức độ nhẹ, ít bệnh nhân không cần can thiệp các thủ thuật
• Tràn khí màng phổi ở mức độ nặng, trành khí màng phổi nhiều cần cấp cứu và can thiệp thủ thuật: Nguyên tắc là phải hút hết khí trong khoang màng phổi bằng chọc hút đơn thuần hoặc dẫn lưu, chụp x –quang để đối chiếu.

Tất cả các thủ thuật này phải được nhân viên y tế có chuyên môn thực hiện, vì thế khi có dấu hiệu nghi ngờ hoặc khó chịu bệnh nhân nên đến ngay cơ sở y tế đẻ được chẩn đoán và xử lý kịp thời.

Ds. Thu Hoài